HAYTAP

2863 Sayılı Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Kanunu

Kanun Numarası: 2863
Kabul Tarihi : 21/7/1983
Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 23/7/1983 Sayı: 18113

Birinci Bölüm - Genel Hükümler

Amaç:

Madde 1 - Bu Kanunun amacı; korunması gerekli taşınır ve taşınmazkültür ve tabiat varlıkları ile ilgili tanımları belirlemek, yapılacak işlem vefaaliyetleri düzenlemek, bu konuda gerekli ilke ve uygulama kararlarını alacakteşkilatın kuruluş ve görevlerini tespit etmektir.

Kapsam:

Madde 2 - Bu Kanun; korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür vetabiat varlıkları ile ilgili hususları ve bunlarla ilgili gerçek vetüzelkişilerin görev ve sorumluluklarını kapsar.

Tanımlar ve kısaltmalar:

Madde 3 - Bu Kanunda geçentanımlar ve kısaltmalar şunlardır:

a) Tanımlar:
(1) "Kültür varlıkları"; tarih öncesi ve tarihi devirlere aitbilim,kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan yer üstünde, yer altındaveya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır.
(2) "Tabiat varlıkları"; jeolojik devirlerle, tarih öncesi ve tarihidevirlere ait olup ender bulunmaları veya özellikleri ve güzellikleribakımından korunması gerekli, yer üstünde, yer altında veya su altında bulunandeğerlerdir.
(3) "Sit"; tarih öncesinden günümüze kadar gelen çeşitlimedeniyetlerin ürünü olup, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik, mimari vebenzeri özelliklerini yansıtan kent ve kent kalıntıları, önemli tarihihadiselerin cereyan ettiği yerler ve tespiti yapılmış tabiat özellikleri ilekorunması gerekli alanlardır.
(4) "Koruma"; ve "Korunma"; taşınmaz kültür ve tabiatvarlıklarında muhafaza, bakım, onarım, restorasyon, fonksiyon değiştirmeişlemleri; taşınır kültür varlıklarında ise muhafaza, bakım, onarım verestorasyon işleridir.

(1) 17/6/1987 tarih ve 3386 sayılı Kanunun 16 ncı maddesiyle bu Kanunaeklenen ve teselsül sebebiyle Ek Madde 1 olarak numaralandırılan ek madde hükmügereğince, Kanunun 6, 8, 20 ve 65 inci maddelerinde geçen "Yüksek Kurul,Bölge Kurulları", "Koruma Kurulları"; 54 ve 62 nci maddelerindegeçen "Yüksek Kurul", "Koruma Yüksek Kurulu"; "BölgeKurulu" ise "Koruma Kurulları" ola- rak değiştirilmiş ve gereklideğişiklik madde metinlerine işlenmiştir.

(5) "Korunma alanı"; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarınınmuhafazaları veya tarihi çevre içinde korunmalarında etkinlik taşıyan korunmasızorunlu olan alandır.
(6) (Değişik: 17/6/1987 - 3386/1 md.) "Değerlendirme"; kültür vetabiat varlıklarının teşhiri, tanzimi, kullanılması ve bilimsel yöntemlerletanıtılmasıdır.

b) (Değişik: 17/6/1987 - 3386/1 md.)

Kısaltmalar:

(1) "Bakanlık"; Kültür veTurizm Bakanlığını,
(2) "Koruma Yüksek Kurulu"; Kültür ve Tabiat Varlıklarını KorumaYüksek Kurulunu,
(3) "Koruma Kurulu"; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunu,İfade eder.

Haber verme zorunluluğu:

Madde 4 - Taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını bulanlar,malik oldukları veya kullandıkları arazinin içinde kültür ve tabiat varlığıbulunduğunu bilenler veya yeni haberdar olan malik ve zilyetler, bunu en geç üçgün içinde, en yakın müze müdürlüğüne veya köyde muhtara veya diğer yerlerdemülki idare amirlerine bildirmeye mecburdurlar.

Bu gibi varlıklar, askeri garnizonlar ve yasak bölgeler içinde bulunursa,usulüne uygun olarak üst komutanlıklara bildirilir.

Böyle bir ihbarı alan muhtar, mülki amir veya bu gibi varlıklardan doğrudandoğruya haberdar olan ilgili makamlar, bunların muhafaza ve güvenlikleri içingerekli tedbirleri alırlar. Muhtar, aynı gün alınan tedbirlerle birlikte durumuen yakın mülki amire; mülki amir ve diğer makamlar ise on gün içinde, yazı ileKültür ve Turizm Bakanlığına ve en yakın müze müdürlüğüne bildirir.

İhbar alan Bakanlık ve müze müdürü bu Kanun hükümlerine göre,en kısa zaman-da gerekli işlemleri yapar.

Devlet malı niteliği:

Madde 5 - Devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ileözel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunantaşınmazlar- da varlığı bilinen veya ileride meydana çıkacak olan korunmasıgerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları Devlet malıniteliğindedir.

Özel nitelikleri dolayısıyla ayrı statüye tabi tutulan mazbut ve mülhak va-kıf malları bu hükmün dışındadır.

İkinci Bölüm - Korunması GerekliTaşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları

Korunması gerekli taşınmaz kültür vetabiat varlıkları:

Madde 6 - Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarışunlardır:

a) Korunması gerekli tabiat varlıkları ile 19 uncu yüzyıl sonunakadar yapılmış taşınmazlar,
b) Belirlenen tarihten sonra yapılmış olup önem ve özellikleribakımından Kültür ve Turizm Bakanlığınca korunmalarında gerek görülentaşınmazlar,
c) Sit alanı içinde bulunan taşınmaz kültür varlıkları,
d) Milli tarihimizdeki önlemleri sebebiyle zaman kavramı ve tescil sözkonusu olmaksızın Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyetinin kuruluşunda büyüktarihi olaylara sahne olmuş binalar ve tespit edilecek alanlar ile MustafaKemal ATATÜRK tarafından kullanılmış evler.

Ancak, Koruma Kurullarınca mimari, tarihi, estetik,arkeolojik ve diğer önemve özellikleri bakımından korunması gerekli bulunmadığı karar altına alınantaşınmazlar, korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı sayılmazlar.

Kaya mezarlıkları, yazılı, resimli ve kabartmalı kayalar, resimli mağaralar,höyükler, tümülüsler, ören yerleri, akropol ve nekropoller; kale, hisar, burç,sur, tarihi kışla, tabya ve istihkamlar ile bunlarda bulunan sabit silahlar;harabeler, kervansaraylar, han, hamam ve medreseler; kümbet, türbe vekitabeler, köprüler, su kemerleri, su yolları, sarnıç ve kuyular; tarihi yolkalıntıları, mesafe taşları, eski sınırları belirten delikli taşlar, dikilitaşlar; sunaklar, tersaneler, rıhtımlar; tarihi saraylar, köşkler, evler,yalılar ve konaklar; camiler, mescitler, musallalar, namazgahlar; çeşme vesebiller; imarethane, darp- hane, şifahane, muvakkithane, simkeşhane, tekke vezaviyeler; mezarlıklar, ha- zireler, arastalar, bedestenler, kapalı çarşılar,sandukalar, siteller, sinagoklar, bazilikalar, kiliseler, manastırlar;külliyeler, eski anıt ve duvar kalıntıları; freskler, kabartmalar, mozaikler vebenzeri taşınmazlar; taşınmaz kültür varlığı örneklerindendir.

Tarihi mağaralar, kaya sığınakları; özellik gösteren ağaç ve ağaçtoplulukları ile benzerleri; taşınmaz tabiat varlığı örneklerindendir.

Tespit ve tescil:

Madde 7 - (Değişik: 17/6/1987 -3386/2 md.)

Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının tespiti Bakanlıkçadoğrudan doğruya veya diğer ilgili kurum ve kuruluşların uzmanlarınınyardımlarından faydalanılarak yapılır.

Yapılacak tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge vediğer özellikleri dikkate alınır. Devletin imkanları göz önünde tutularak,örnek durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadareser, korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir.

Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılantespitler koruma kurulu kararı ile tescil olunur.

Tespit ve tescil ile ilgili usuller, esaslar ve kıstaslar yönetmeliktebelirtilir.

Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde veya denetiminde bulunan mazbut vemülhak vakıflara ait taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan cami, türbe, kervansaray, medrese han, hamam,mescit, zaviye, sebil, mevlevihane, çeşme ve benzeri korunması gerekli taşınmazkültür ve tabiat varlıklarının tespiti, envarterlenmesi Vakıflar GenelMüdürlüğünce yapılır.

Tescil kararlarının ilanı, tebliği ve tapu kütüğüne işlenmesi ile ilgilihususlar yönetmelikle düzenlenir.

Korunma alanı ile ilgili karar almayetkisi:

Madde 8 - Yedinci maddeye göre tescil edilen korunması gerekli kültürve tabiat varlıklarının korunma alanlarının tespiti ve bu alanlar içinde inşaatve tesisat yapılıp yapılamayacağı konusunda karar alma yetkisi KorumaKurullarına aittir. Koruma Kurullarının kararına 61 inci maddenin ikincifıkrasına göre itiraz edilebilir.

Korunma alanlarının tespitinde, korunması gerekli kültür ve tabiatvarlıklarının korunması, görünümlerinin ve çevreleri ile uyumlarının muhafazasıiçin ye- teri kadar korunma alanına sahip olmaları dikkate alınır. Buhususlarla ilgili esaslar. Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacakyönetmelikte belirtilir.

İzinsiz müdahale ve kullanma yasağı:

Madde 9 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/3 md.) Koruma Yüksek Kurulununilke kararları çerçevesinde koruma kurullarınca alı- nan kararlara aykırıolarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında, her çeşitinşai ve fiziki müdahalede bulunmak, bunları yeniden kullanıma açmak veyakullanımlarını değiştirmek yasaktır. Onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmenveya tamamen yıkma, kazı veya benzeri işler inşai ve fiziki müdahale sayılır.

Yetki ve yöntem:

Madde 10 - Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursaolsun,taşınmaz kül- tür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak içingerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak, Kültürve Turizm Bakanlığına aittir.

Türkiye Büyük Millet Meclisinin idare ve kontrolünde bulunan kültür ve tabi-at varlıklarının korunması,Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığınca yerinegetirilir. Bu korunmanın sağlanmasında, gerektiğinde, Kültür ve TurizmBakanlığının teknik yardımı ve işbirliği sağlanır.

Milli Savunma Bakanlığının idare ve denetiminde veya sınır boyu ve yasakbölgede bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi,Milli Savunma Bakanlığınca yerine getirilir. Bu korunmanın sağlanması, MilliSavunma Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında düzenlenecek protokolesaslarına göre yürütülür.

(Değişik: 17/6/1987 - 3386/4 md.) Vakıflar Genel Müdürlüğünün idaresinde ve-ya denetiminde bulunan mazbut ve mülhak vakıflara ait taşınmaz kültür ve tabiatvarlıkları ile gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan cami,türbe,kervan- saray, medrese, han, hamam, mescit, zaviye, mevlevihane, çeşme vebenzeri kültür varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi koruma kurullarıkararı alındıktan sonra, Vakıflar Genel Müdürlüğünce yürütülür.

Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür vetabiat varlıklarının korunma ve değerlendirilmesi, bu Kanun hükümlerine uygunolarak kendileri tarafından sağlanır.

Kamu kurum ve kuruluşlarının mülkiyetinde bulunan taşınmaz kültür ve tabiatvarlıklarının korunması, bu kuruluşların bütçelerine her yıl bu maksatlakonacak ödeneklerle yapılır.

Bu hizmetlerin yerine getirilebilmesi için, Kültür ve Turizm BakanlığıBütçesine her yıl yeteri kadar ödenek konur.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca kültür ve tabiat varlıklarının korunması vedeğerlendirilmesi amacıyla, vakıf kurulabilir.

(Ek: 17/6/1987 - 3386/4 md.) Araştırma, kazı ve sondaj yapılan alanlarınkorunması ve değerlendirilmesi Bakanlığa aittir.

Hak ve sorumluluk:

Madde 11 - Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının malikleri buvarlıkların bakım ve onarımlarını Kültür ve Turizm Bakanlığının bu Kanunuyarınca bakım ve onarım hususunda vereceği emir ve talimata uygun olarakyerine getirdikleri sürece, bu Kanunun bu konuda maliklere tanıdığı hak vemuafiyetlerden yararlanırlar. Ancak, korunması gerekli kültür ve tabiatvarlıkları ile bunların korunma alanları, zilyedlik yoluyla iktisap edilemez.

Malikler bu varlıkların üzerindeki mülkiyet haklarının tabii icabı olan vebu Kanunun hükümlerine aykırı bulunmayan bütün yetkilerini kullanabilirler.

Bu Kanunun belirlediği bakım onarım sorumluluklarını yerine getirmekte acziolanların mülkleri, usulüne göre kamulaştırılır. Mazbut veya mülhak vakıfvarlıkları bu hükme tabi değildir.

Kültür ve Turizm Bakanlığının uygun görmesi ile, Vakıflar Genel Müdürlüğü,il özel idareleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşları, yukarıdasözü geçen maliklere lüzum görülen hallerde, taşınmaz kültür ve tabiatvarlıklarının koruma, bakım ve onarımlarına, teknik eleman ve ödenekleri ileyardımda buluna- bilirler.

Korunması gerekli taşınmaz kültürvarlıklarının onarımına katkı fonu:

Madde 12 - Özel hukuka tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetindebulunan korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının; korunması, bakım veonarımı için Kültür ve Turizm Bakanlığınca ayni, nakdi ve teknik yardım yapılırve kredi verilir.

Bu amaçla, bir Devlet bankasında açılacak özel bir hesapta ve Kültür veTurizm Bakanlığı emrinde "Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür VarlıklarınınOnarımına Katkı Fonu" kurulur. Bu fonun ita amiri Kültür ve TurizmBakanıdır.

Bu fonun gelirleri, her yıl Devlet Bütçesinden ayrılacak ödenekler ile bufondan verilecek kredilerin faizlerinden oluşur.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca yapılacak ayni, nakdi ve teknik yardımlar,fon-dan yapılacak harcamalar ve verilecek kredilerle ilgili usul ve esaslaryönetmelikle belirlenir.

Devir yasağı:

Madde 13 - Hazineye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarına ait olup,usulüne göre tescil ve ilan olunan, her çeşit korunması gerekli taşınmaz kültürve tabi- at varlığı ile bunlara ait korunma sınırları dahilindeki taşınmazlar,Kültür ve Turizm Bakanlığının izni olmadan, gerçek ve tüzelkişilere satılamaz,hibe edilemez.

Kullanma:

Madde 14 - Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarınınintifa haklarının, belirli sürelerle kamu hizmetlerinde kullanılmak üzere,Devlet dairelerine, kamu kurum ve kuruluşlarına, kamu menfaatine yararlı milliderneklere bırakılması veya gerçek ve tüzelkişilere kiraya verilmesi, Kültür veTurizm Bakanlığının iznine tabidir.

Anılan varlıklardan, Vakıflar Genel Müdürlüğünün yönetim ve denetimindebulunan mazbut ve mülhak vakıflarla, 7044 sayılı Aslında Vakıf Olan Tarihi veMimari Kıymeti Haiz Eski Eserlerin Vakıflar Umum Müdürlüğüne Devrine DairKanunla yönetimi Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilen vakıf mallarının kamuhizmetle- rinde kullanılmak üzere, Devlet dairelerine, kamu kurum vekuruluşlarına ve kamu yararına çalışan milli derneklere, belirli sürelerle,intifa haklarının bırakıl- ması veya gerçek ve tüzelkişilerce karakterine uygunkullanılmak şartı ile kira- ya verilmesi, Vakıflar Genel Müdürlüğününyetkisindedir.

Yukarıda belirlenen korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarınıkullananlar, bunların bakım, onarım ve restorasyon işlerini bu Kanunda belirle-nen esaslara göre yapmak ve bunun için gerekli masrafları karşılamaklayükümlüdürler.

Kamulaştırma:

Madde 15 - Taşınmaz kültür varlıkları ve bunların korunma alanları,aşağıda belirlenen esaslara göre kamulaştırılır:

a) Kısmen veya tamamen gerçek ve tüzelkişilerle mülkiyetine geçmişolan korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile korunmaalanları Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacak programlara uygun olarakkamulaştırılır. Bu maksat için, Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesine yeterliödenek konur.

(Ek: 17/6/1987 - 3386/5 md.) Koruma amaçlı imar planında kültürel araçlaraayrılan tescilli yapıların, bu amaçla onarılıp değerlendirilmesi kaydıylakoruma kurullarının kararı ve Bakanlığın tasdiki ile belediyelercekamulaştırılması yapılabilir. Maksadına uygun kamulaştırma yapılmadığı tespitedildiği takdirde yetkisi geri alınır.

b) Menşei vakıf olup da çeşitli sebeplerle kısmen veya tamamen gerçekve tüzel kişilerin mülkiyetine geçen korunması gerekli taşınmaz kültür vetabiat varlıkları ve bunların korunma alanlarının kamulaştırılmaları, VakıflarGenel Müdürlüğüce yapılır. Bu maksat için Vakıflar Genel Müdürlüğü bütçesineyeteri kadar ödenek konur.

c) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmaalanları, imar planında yola, otoparka, yeşil sahaya rastlıyorsa bunlarınbelediyelerce; sair kamu kurum ve kuruluşlarının bakım ve onarım ile görevli olduklarıveya kullandıkları bu gibi kültür varlıklarının korunma olanlarının ise, bukurum ve kuruluşlarca, kamulaştırılması esastır.

d) Kamulaştırmalarda bedel takdirinde,taşınmaz kültür varlıklarınıneskilik, enderlik ve sanat değeri dikkate alınmaz.

e) (Değişik: 17/6/1987 - 3386/5 md.) Kamulaştırma işlemleri, bu Kanunhükümleri ile 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun bu Kanuna aykırı olmayanhükümlerine göre yapılır.

f) (Ek: 17/6/1987 - 3386/5 md.) Sit alanı olması nedeni ile kesininşaat ya- sağı getirilmiş korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiatvarlıklarının bulunduğu parseller, malikinin başvurusu üzerine bir başkaarazisi ile değiştirilebilir. Üzerinde bina, tesis var ise, malikinin başvurusuüzerine rayiç bedeli 2942 sayılı Kanunun 11 inci maddesi hükümlerine görebelirlenerek ödeme yapılır.

Bu hükümle ilgili usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.

Ruhsatsız yapı yasağı:

Madde 16 - Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ilebunların korunma alanlarında ruhsatsız olarak inşaat yapmak yasaktır. Buralardaruhsatsız olarak yapılacak inşaatlar ile, koruma amaçlı imar planlarında,plana; sitlerde, sit şartlarına aykırı olarak inşa edilen yapılar hakkında imarmevzua- tına göre işlem yapılır.

Sit geçiş dönemi - koruma amaçlı imar planı - kısmi plan değişikliği:

Madde 17 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/6 md.) Bir alanın korumakurulunca sit olarak ilanı, bu alandaki imar planı uygulanmasını durdurur.(...)(1) Koruma amaçlı imar planı yapılıncaya kadar, koruma kurulu tarafından bir ayiçinde geçiş dönemi yapı şartları belirlenir. İlgili valilikler ve belediyeleranılan koruma amaçlı imar planını en geç bir yıl için- de koruma kurulunadeğerlendirmek üzere vermek zorundadırlar.

(1) Bu aradaki "Yapılanma hakları ile ilgili müktesep haklarYönetmelikle belirlenir." cümlesi Anayasa Mahkemesinin 28/6/1988 tarihlive E.1987/21, K.1988/25 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.

Koruma kurulunca uygun görülecek, belediye veya valilikçe, onaylanan korumaamaçlı imar planının yürürlüğe girmesi ile geçiş dönemi yapı şartları ayrıcakarar almaya gerek kalmadan kalkar.

Koruma amaçlı imar planlarının, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiatvarlıkları bakımından kısmen değiştirilmesi; ilgili kuruluşlarca gerekli görül-düğü ve bu hususta koruma kurulu kararı alındığı takdirde, koruma kurulu ilgilibelediyeye ve ayrıca ilgili kurum ve kuruluşlara yazı ile bildirir.

Değişiklik teklifi bu tebligattan sonra en geç bir ay içinde belediyemeclisince karara bağlanır. Bu süre içinde gereken karar alınmadığı takdirdebelediye meclisi kararına lüzum kalmaksızın koruma kurullarınca karara bağlananhususlar- da değişiklik teklifi kesinleşir.

Belediyeler plan hazırlık safhasında gerektiğinde Bakanlıktan teknik yardımisteyebilirler.

Yapı esasları:

Madde 18 - (Değişik: 17/6/1987 -3386/7 md.)

Korunması gerekli taşınmaz kültür varlıklarının gruplandırılması,maliklerinin müracaat tarihinden itibaren üç ay içinde koruma kuruluncayapılır. Gruplandırılan taşınmaz kültür varlıkları, tapu kütüğünün beyanlarhanesine kaydedilir. Gruplandırma yapılmadıkça, onarım ve yapı esaslarıbelirlenemez.

Mahalli idareler, taşınmaz kültür varlığı parselinde, ek veya eklenti sure-tiyle yapılacak veya yeni inşa edilecek yapılara ait koruma kurulunca verilenkararlarda veya onaylanmış kültür varlığı projelerinde değişiklik yapamazlar.Ancak,inşa edilecek yapının fen ve sağlık şartlarının mevzuata uygunluğunukont- rol ederler.

Korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı parselleri,taşınmaz kültürvarlıklarının maliyetine tesir edecek şekil ve surette ayrılamaz vebirleştirilemez.

Maliklerin izin verme yükümlülüğü:

Madde 19 - Taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının malikleri, Kültürve Turizm Bakanlığınca görevlendirilmiş uzmanlara, gerektiği zaman, varlığınkontrolü, incelenmesi, harita, plan ve rölevesinin yapılması, fotoğraflarınınçekilme- si, kalıplarının çıkarılması için izin vermeye ve gereken kolaylığıgöstermeye mecburdurlar. Ancak, görevliler konut dokunulmazlığı ve ailemahremiyetini ihlal etmeyecek tarzda faaliyetlerini yürütürler.

Taşınmaz kültür varlıklarının nakli:

Madde 20 - Taşınmaz kültür varlıkları ve parçalarının, bulunduklarıyerlerde korunmaları esastır. Ancak, bu taşınmaz kültür varlıklarının başka biryere nak- li zorunluluğu varsa veya özellikleri itibariyle nakli gerekliise,Koruma Kurul- larının uygun görüşü ve gereken emniyet tedbirleri alınmaksuretiyle Kültür ve Turizm Bakanlığınca istenilen yere nakledilebilir. Kültürvarlığının nakli dola- yısıyla taşınmazın maliki bir zarara maruz kalmışsa,Kültür ve Turizm Bakanlı- ğınca oluşturulacak bir komisyonun tespit edeceğitazminat zarar görene ödenir.

İstisnalar ve muafiyetler:

Madde 21 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/8 md.) Taşınmaz kültür vetabiat varlıklarının bakım, onarım, restorasyon,değerlen- dirme, muhafaza venakil işleri ile bu maksatla hazırlanacak projelerin yapılma- sı ve arkeolojik,kazılarda kullanılacak aletlerin alımı hakkında 2886 sayılı Devlet İhaleKanunun ile 1050 sayılı Muhasebei Umumiye Kanunu uygulanmaz.

Birinci fıkranın uygulanmasına dair usul ve esaslar bir yönetmelikle belir-lenir.

Tapu kütüğüne "korunması gerekli taşınmaz kültür varlığıdır" kaydıkonulmuş olan ve I inci ve II nci grup olarak gruplandırılmış bulunan taşınmazkültür varlıkları ile arkeolojik sit alanı ve doğal sit alanı olmalarınedeniyle üzerlerine kesin yapılanma yasağı getirilmiş taşınmaz kültür vetabiat varlıkları olan parseller her türlü vergi, resim ve harçtan muaftır.

Kültür varlıklarının korunması maksadıyla tespit, proje, bakım, onarım,restorasyon ve kazı ile müzelerin güvenliği için kullanılmak şartıyla, TürkiyeBüyük Millet Meclisi, Milli Savunma Bakanlığı, Bakanlıkça ve Vakıflar GenelMüdürlüğünce dışardan getirilecek her türlü araç, gereç, makine, teknik malzemeve kimyevi maddeler ile altın ve gümüş varak, her türlü vergi, resim ve harçtanmu- aftır.

Koruma kurulları kararına uygun olarak bu taşınmaz kültür varlıklarındayapılan onarım ve inşaat işleri Belediye Gelirleri Kanunu gereğince alınacakver- gi, harç ve harcamalara katılma paylarından müstesnadır.

Madde 22 - (Mülga: 17/6/1987 -3386/18 md.)

Üçüncü Bölüm - Korunması GerekliTaşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları

Korunması gerekli taşınır kültür vetabiat varlıkları:

Madde 23 - Korunması gereklitaşınır kültür ve tabiat varlıkları şunlardır:

a) (Değişik: 17/6/1987 - 3386/9 md.) Jeolojik, tarih öncesi ve tarihidevirlere ait, jeoloji, antropoloji, prehistorya, arkeoloji ve sanat tarihiaçıların- dan belge değeri taşıyan ve ait oldukları dönemin sosyal, kültürel,teknik ve ilmi özellikleri ile seviyesini yansıtan her türlü kültür ve tabiatvarlıkları;

Her çeşit hayvan ve bitki fosilleri, insan iskeletleri, çakmak taşları(sleks), volkan camları (obsidyen), kemik veya madeni her türlü aletler, çini,seramik, benzeri kab ve kacaklar, heykeller, figürinler, tabletler, kesici, ko-ruyucu ve vurucu silahlar, putlar (ikon), cam eşyalar, süs eşyaları (hülliyat),yüzük taşları, küpeler, iğneler, askılar, mühürler, bilezik ve benzerleri, mas-keler, taçlar (diadem), deri, bez, papirus, parşümen veya maden üzerine yazılıveya tasvirli belgeler, tartı araçları, sikkeler, damgalı veya yazılı levhalar,yazma veya tezhipli kitaplar, minyatürler, sanat değerine haiz gravür,yağlıboya veya suluboya tablolar, muhallefat (religue’ler), nişanlar,madalyalar, çini, toprak, cam, ağaç, kumaş ve benzeri taşınır eşyalar vebunların parçaları,

Halkın sosyal heyetini yansıtan, insan yapısı araç ve gereçler dahil, bilim,din ve mihaniki sanatlarla ilgili etnografik nitelikteki kültür varlıkları.

Osmanlı Padişahlarından Abdülmecit, Abdülaziz, V. Murat, II. Abdülhamit,V.Mehmet Reşat ve Vahidettin ve aynı çağdaki sikkeler, bu Kanuna göre tesciletabi olmaksızın yurt içinde alınıp satılabilirler.

Bu madde kararına girmeyen sikkeler bu Kanunun genel hükümlerine tabidir.

b) Milli tarihimizdeki önemleri sebebiyle, Milli Mücadele ve TürkiyeCumhuriyetinin kuruluşuna ait tarihi değer taşıyan belge ve eşyalar, MustafaKemal ATATÜRK’e ait zati eşya, evrak, kitap, yazı ve benzeri taşınırlar.

Yönetim ve gözetim:

Madde 24 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/10 md.) Devlet malı niteliğinitaşıyan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının Devlet elindeve müzelerde bulundurulması ve bunların korunup değerlendirilmeleri Devleteaittir. Bu gibi varlıklardan gerçek ve tüzelkişilerin ellerinde bulunanlar,değeri ödenerek Bakanlık tarafından satın alınabilir.

23 üncü maddenin (a) bendinde belirtilen etnografik mahiyetteki kültürvarlıklarının yurt içinde alımı, satımı ve devri serbesttir. Alımı, satımıserbest bırakılacak etnoğrafik eserlerin hangi devirlere ait olacağı ve diğernitelikle- ri ile kayıt ve tescil şartları bir yönetmelikle belirlenir.

Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi ve Atatürk’e ait korunmasıgerekli taşınır kültür varlıkları, Bakanlık, Milli Savunma Bakanlığı veyaAtatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nca satın alınabilir.

Ancak, bu tip eserlerden her ne suretle olursa olsun yurt dışınaçıkarılacakların kontrolü, Bakanlığa bağlı müzelerce yapılabileceği gibi bazıgümrük çıkış kapılarında bulundurulacak ihtisas elemanlarınca da yapılabilir.Hangi kapılarda ihtisas elemanı bulundurulacağı bir yönetmelikte belirlenir.

Yapılan kontrol sonunda bu tip eserlerden yurt dışına çıkmasında sakıncagörülenler tespit edilerek değerlendirilmeleri yurt içinde yapılmak şartıyla,sahiplerine iade edilirler.

Bu maddede belirtilen ve alım, satımı serbest bırakılan eserlerde Devletinrüçhan hakkı mahfuzdur.

Müzelere alınma:

Madde 25 - Dördüncü maddeye göre Kültür ve Turizm Bakanlığınabildirilen taşınır kültür ve tabiat varlıkları ile 23 üncü maddede belirlenenkorunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıkları, Kültür ve TurizmBakanlığı tarafından bilimsel esaslara göre tasnif ve tescile tabi tutulurlar.Bunlardan Devlet müzelerinde bulunması gerekli görülenler, usulüne uygun olarakmüzelere alınırlar.

Korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının tasnifi, tescili vemüzelere alınmaları ile ilgili kıstaslar, usuller ve esaslar yönetmeliktebelirlenir.

Türk askeri tarihini ilgilendiren her türlü silah ve malzemenin bulunduklarıveya ihbar edildikleri yerde, tarihi niteliklerinin araştırılması, incelenmesive değerlendirilmesi Genelkurmay Başkanlığınca yapılır. Tasnif ve tescil dışıbırakılan ve müzelere alınması gerekli görülmeyenler, sahiplerine bir belge ileiade olunurlar. Belge ile iade olunan kültür varlıkları üzerinde, sahipleri hertürlü tasarrufta bulunabilirler. Bir yıl içinde sahipleri tarafındanalınmayanlar, müzelerde saklanabilir veya usulüne uygun olarak Devletçesatılabilir.

Müze, özel müze ve koleksiyonculuk:

Madde 26 - Bu Kanunun kapsamına giren kültür ve tabiat varlıklarınaait müzelerin kurulması, geliştirilmesi Kültür ve Turizm Bakanlığınıngörevlerindendir.

Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, gerçek ve tüzelkişilerle vakıflar,Kültür ve Turizm Bakanlığından izin almak şartıyla, kendi hizmet konularınınve- ya amaçlarının gerçekleştirilmesi için her çeşit kültür varlığından oluşankoleksiyonlar meydana getirebilir ve müzeler kurabilirler. Ancak, gerçek vetüzel- kişilerle vakıflar tarafından kurulacak müzelerin faaliyet konuları vealanları, yapılacak başvuruda beyan olunan istekleri değerlendirerek, Kültür veTurizm Bakanlığınca verilecek izin belgesinde belirlenir.

Gerçek ve tüzelkişilerce kurulacak müzeler, Kültür ve Turizm Bakanlığınınizin belgesinde belirlenen konu alanlarına inhisar etmek şartı ile, taşınırkül- tür varlığı bulundurabilir ve teşhir edebilirler. Bu müzeler de, taşınırkültür varlıklarının korunması hususunda Devlet müzeleri statüsündedirler.

Anılan müzelerin kuruluş amacı, görevi ve yönetim şekil ve şartları ile,gözetim ve denetimi yönetmelikle belirlenir.

Devlet müzeleri içerisinde özel bir ihtisas ve araştırma müzeleri olanaskeri müzelerin kurulması, yaşatılması, malzemenin ve uğraş konularının tayinve tespiti Genelkurmay Başkanlığına aittir. Bu müzelerin görev, yetki vesorumlulukları ile çalışma düzenleri, Milli Savunma Bakanlığının, Kültür veTurizm Bakanlığıyla birlikte hazırlayacağı bir yönetmelikte belirtilir.

Gerçek ve tüzelkişiler, Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilecek izin belge-siyle korunması gerekli taşınır kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar mey-dana getirebilirler.

Koleksiyoncular faaliyetlerini, Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirmek veyönetmelik gereğince, taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmekzorundadırlar.

Koleksiyoncular, ilgili müzeye tescil ettirerek, koleksiyonlarındaki hertürlü eseri onbeş gün önce Kültür ve Turizm Bakanlığına haber vermek şartı ilekendi aralarında değiştirebilir veya satabilirler. Satın almada öncelik Kültürve Turizm Bakanlığına aittir.

Kültür varlığı ticareti:

Madde 27 - Yirmibeşinci madde gereğince tasnif ve tescil dışıbırakılan ve Devlet müzelerine alınması gerekli görülmeyen taşınır kültürvarlıklarının ticareti, Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ile yapılır.

Bu ticareti yapmak isteyenler, Kültür ve Turizm Bakanlığından ruhsatnamealmak zorundadırlar. Bu ruhsatnameler üç yıl için geçerlidir. Bu süreninbitimin- den bir ay önce ruhsatname yenilenebilir. Bu Kanun hükümlerine aykırıhareket edenlerin ruhsatnameleri, süresine bakılmaksızın iptal edilir.

İkametgahını ticarethane olarakgösterme yasağı:

Madde 28 - Kültür varlığı ticareti yapanlar belli bir ticaret yerigöstermek mecburiyetindedir. Ancak, ikametgahlarını hiçbir zaman, ticarethaneveya depo olarak gösteremezler.

Ticarethane ve depoların kontrolü:

Madde 29 - Kültür varlığı ticareti yapanların işyerleri ve depolarıyönetmelikte belirlenen esaslar dahilinde Kültür ve Turizm Bakanlığıyetkililerince denetlenir.

Haber verme zorunluluğu:

Madde 30 - Kamu kurumu ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleridahil, vakıflar, gerçek ve tüzelkişiler satacakları eşya ve terekeler arasındabulunan veya yapacakları müzeyedelerdeki satışlara konu olan taşınır kültür vetabiat varlıkları ile koleksiyonları, önce Devlet müzelerine haber vermeye vegöstermeye mecburdurlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı, kültür ve tabiat varlıkların-dan meydana getirilen koleksiyonları kuracağı komisyonun takdir edeceği bedelüzerinden satın alabilir. Bunlardan hazineye intikal etmiş olup da müzekoleksiyonlarına girmesi lüzumlu görülenler, Devlet Ayniyat Yönetmeliğihükümlerine gö- re Kültür ve Turizm Bakanlığına devrolunurlar.

Birinci fıkrada sözü edilen, kamu kurumu ve kuruluşları, vakıflar, gerçek vetüzelkişiler satacakları veya ve terekeler arasında bulunan veya yapacaklarımüzayedelerdeki satışlara konu olan askeri tarihimize ait kültür varlıkları ilesilah ve askeri malzeme koleksiyonlarını Genelkurmay Başkanlığına haber vermeyeve göstermeye mecburdurlar. Bu kültür varlıklarından hazineya intikal etmişolup askeri müzelerin koleksiyonlarına girmesi lüzumlu görülenler DevletAyniyat Yönetmeliği hükümlerine göre Milli Savunma Bakanlığına devrolunurlar.

Madde 31 - (Mülga: 17/6/1987 -3386/18 md.)

Yurt dışına çıkarma yasağı:

Madde 32 - Yurt içinde korunması gerekli taşınır kültür ve tabiatvarlıkları yurt dışına çıkarılamaz. Ancak, milli çıkarlarımız dikkate alınarak,bunların hertürlü hasar, zarar, tehdit veya tecavüz ihtimaline karşı, gideceğiülke ma- kamlarından teminat almak ve sigortalanmak şartı ile, yurt dışındageçici olarak sergilendikten sonra geri getirilmelerine; Kültür ve TurizmBakanlığınca teşkil edilecek yükseköğretim kurumlarının Arkeoloji ve SanatTarihi bilim dallarının başkanlarından oluşan bilim kurulunun kararı ve Kültürve Turizm Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca karar verilir.

Türkiye’deki kordiplomatik mensupları, Türkiye’ye girişlerinde beyan ederekberaberlerinde getirdikleri yabancı kökenli kültür varlıklarını, çıkışlarındaberaberlerinde götürebilirler.

Yurt dışına geçici olarak sergilenmek üzere kültür ve tabiat varlıklarıgönderilmesi esasları ile, Türkiye’deki kordiplamatik mensuplarınaberaberlerinde getirdikleri bu tür varlıkların giriş ve çıkışlarında yapılacakişlemler, istenecek belgeler ve ilgili diğer hususlar Kültür ve TurizmBakanlığı, Milli Savun- ma Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığının birliktedüzenleyecekleri yönetmelikte belirtilir.

Yurt dışından getirme:

Madde 33 - Yurt dışından kültürvarlığı getirmek serbesttir.

Kopya çıkarma:

Madde 34 - Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı ören yerleri vemüzelerdeki taşınır ve taşınmaz kültür varlıklarının öğretim, eğitim, bilimselaraştırma ve tanıtma amacı ile fotoğraflarının ve filmlerinin çekilmesi, mulajve kopyalarının çıkartılması Kültür ve Turizm Bakanlığının iznine bağlıdır.

Bu hususlarla ilgili esaslar,yönetmelikte tespit olunur.

Dördüncü Bölüm - Araştırma, Sondaj,Kazı ve Define Arama

Araştırma, sondaj ve kazı izni:

Madde 35 - Bu kanun hükümlerine tabi, taşınır ve taşınmaz kültür vetabiat varlıklarını meydana çıkarmak üzere, araştırma, sondaj ve kazı yapmahakkı, sadece Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.

Bilimsel ve mali yeterliği Kültür ve Turizm Bakanlığınca takdir ve kabulolunan Türk ve yabancı heyet ve kurumlara araştırma izni, Kültür ve TurizmBakanlığı tarafından; sondaj ve kazı yapma izni Kültür ve Turizm Bakanlığınıntek- lifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararı ile verilir, Kültür ve TurizmBakanlığı elemanları veya bu Bakanlıkça görevlendirilecek Türk bilim adamlarıtarafından yapılacak araştırma, sondaj ve kazılar, Kültür ve TurizmBakanlığının iznine bağlıdır. Askeri yasak bölgelerde yapılacak araştırma,sondaj ve kazı için gerekli ruhsatname, Genelkurmay Başkanlığının izninimüteakip, sözü geçen heyet ve kurumların göstereceği uzmanlar adına düzenlenir.Kültür ve Turizm Bakanlığınca haklı görülebilecek sebep olmadıkça heyet vekurumlar ruhsatnamedeki üyelerini değiştiremezler.

Su altında korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğubölgeler, ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak Kültür ve TurizmBakanlığınca tespit edilir ve Bakanlar Kurulu kararı ile yayımlanır. Bubölgelerde, sportif amaçlı dalış yapmak yasaktır, ikinci fıkra hükümlerine göreizin almak şartıyla araştırma ve kazı yapılabilir.

Maliklerin mülkleri içinde yapılacakkazılar:

Madde 36 - Taşınmaz kültür varlığı sahiplerinin kendi mülkleri içindekültür varlığı aramak maksadı ile araştırma, sondaj ve kazı yapmaları da buKanunun 35 ve 41 inci maddeleri hükümlerine tabidir.

Kazı izninde usul:

Madde 37 - Aynı kazı heyetine veya şahsa, aynı süre içinde Kültür veTurizm Bakanlığınca yapılan kurtarma kazıları dışında, birden fazla yerde kazıve sondaj izni verilemez. İzin verilmesi, araştırma, sondaj ve kazınınyapılması, elde edilecek kültür ve tabiat varlıklarının muhafaza şartları, bueserler üzerinde araştırma, sondaj, ve kazı sahiplerine tanınacak diğer haklarbir yönetmelikte tespit olunur.

Kazı izninin devredilmeyeceği:

Madde 38 - Türk ve yabancı bilim kurumlarına veya onların adınahareket eden kişilere verilen kazı ve sondaj ruhsatnameleri ile araştırma izni,Kültür ve Turizm Bakanlığının izni olmadan devredilemez. Bu iş için bir başkasıtevkil olunamaz.

Araştırma, sondaj ve kazı iznininhükümsüzlüğü:

Madde 39 - Kültür ve Turizm Bakanlığınca kabul edilen haklı bir sebepgösterilmeden, ruhsatname tarihinden itibaren, en çok altı ay içindebaşlanılmayan araştırma, kazı ve sondajlara ait izin ve ruhsatnameler, hükümsüzsayılır. Araştırma, sondaj ve kazı çalışmaları, makul bir sebepgösterilmeksizin iki aydan fazla tatil edilemez. Bu süreyi geciktirenlerin izinve ruhsatnameleri iptal edilmiş sayılır. Ayrıca, bu Kanun hükümlerine aykırıhareket edenlerin ruhsatnameleri iptal edilir ve bu gibilere, daha sonra izinve ruhsat verilmez.

Araştırma, sondaj ve kazı iznindesüre:

Madde 40 - Kazı ve sondaj ruhsatnameleri ile araştırma izni bir yıliçin geçerlidir. Ruhsatname ve izin süresinin sonunda heyet başkanı kazıya,sondaj ve araştırmaya devam edildiğini, yazılı olarak bildirdiği takdirde, buhak her yıl müracaat şartı ile gelecek yıllarda da müracaatçı için saklıtutulur.

Kazıdan çıkan eserlerin müzelerenakli:

Madde 41 - Kazılarda meydana çıkan bütün taşınır kültür ve tabiatvarlıkları, kazı yapan heyet ve kurumlar tarafından her yıl yapılan kazısonunda Kültür ve Turizm Bakanlığının göstereceği Devlet müzesine naklolunur.Kazı ve sondaj araştırmalarında elde edilen insan ve hayvan iskeletleri ilebütün fosiller, Kültür ve Turizm Bakanlığınca uygun görüldüğü takdirde, tabiattarihi müzeleri ile üniversitelere veya ilgili diğer Türk bilim kurumlarınaverilebilir. Ayrıca, kazı ve sondaj araştırmalarında elde edilen askeri tarihleilgili her türlü taşınır kültür varlığı, Genelkurmay Başkanlığının uygun görüşüile, Kültür ve Turizm Bakanlığınca askeri müzelere devredilir.

Zarar vermede tazminat yükümlülüğü:

Madde 42 - Kazı ve sondaj izni alanlar, bu çalışmayı sahipli arazideyap- tıkları takdirde, kazı, sondaj ve araştırma bölgesindeki arazisahiplerinin zararlarını tazmin ile yükümlüdürler, Arazi sahipleri Kültür veTurizm Bakanlığının oluşturacağı komisyonca takdir edilecek tazminatkarşılığında, kazı ve sondaj veya araştırmaya izin vermeye mecburdurlar. Bugibi yerler, gerektiğinde Kültür ve Turizm Bakanlığınca kamulaştırılabilir.Yabancı bilim kurumlarınca yapılan kazılarda, bu kamulaştırmanın bedeli kazısahipleri tarafından ödenir. Hazine adına tescil edilecek yerin kamulaştırmabedelinin takdirinde genel kamulaştırma hükümleri uygulanır. Bu madde gereğinceödenecek tazminat ve kamulaştırma bedellerinin takdirinde, kazı, sondaj vearaştırma faaliyetlerinden önce, mevcut kültür ve tabiat varlıklarının eskilik,enderlik ve sanat değeri ile, bu faaliyetler sonucu bulunan kültürvarlıklarının değeri, dikkate alınmaz.

Yayım hakkı:

Madde 43 - Kazı, sondaj ve araştırmalarda, meydana çıkacak olanvarlıkların yayım hakkı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hükümlerigereğince, kazı, sondaj ve araştırma izni alan heyet ve kurumlar adına, kazı,sondaj ve araştırmayı fiilen idare edenlere aittir. Kazı başkanları, her kazıdönemi sonunda, Kültür ve Turizm Bakanlığına bilimsel bir rapor vermekleyükümlüdürler. Kazının bitiminden itibaren, kazı dönemi çalışmalarına aitbilimsel raporlarını en geç iki yıl, nihai bilimsel raporlarını ise beş yıliçinde yayımlamayan kazı heyetlerinin kazı, sondaj ve araştırmalarda bulduklarıkültür ve tabiat varlıkları üzerindeki her türlü yayım hakkı Kültür ve TurizmBakanlığına geçer. Kültür ve Turizm Bakanlığı adına yapılan kazı, sondaj vearaştırmalara ait bilimsel raporlar, kazı başkanlığınca, yayımlanacak şekildehazırlanır. Kültür ve Turizm Bakanlığı bunlardan gerekli görülenleri yayımlar.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca uygun görülecek mazeretler dışında, yukarıdaaçıklanan süre içinde son raporlarını yayımlamamış bulunan heyet ve kişilereyeni bir kazı için ruhsatname verilmez.

Giderler:

Madde 44 - Kazı, sondaj ve araştırma yapılan saha ile, kazı,sondaj vearaştırmadan çıkan kültür varlıklarının yerinde korunmasını sağlamakmaksadıyla, kazı yerinde geçici olarak çalıştırılacak bekçilerin ücret vemasrafları ile kazı yerinin eski haline getirilmesinin gerektirdiği giderlerikarşılamak,kazı sırasında meydana gelebilecek zararları tazmin ve bunlarlailgili bütün giderler, düzenlenecek yönetmeliğe göre, Kültür ve TurizmBakanlığı tarafından ruh- sat verme veya süre uzatma sırasında, kazısahiplerinden tahsil edilerek emaneten mal sandığına yatırılan paralardanödenir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından finanse edilen konularda, giderkarşılıklarının mal sandığına yatırılma- sı zorunlu değildir.

Korunma ve çevre düzenlemesi:

Madde 45 - Kültür ve Turizm Bakanlığının izni ile yapılan kazılardaortaya çıkan taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının bakım, onarım ve çevredüzenlemeleri ile taşınır kültür ve tabiat varlıklarının bakım ve onarımlarıkazı baş- kanlığınca yapılır.

Araştırma, kazı ve sondajların geçiciolarak veya tamamen durdurulması:

Madde 46 - Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak yapılan kazı, sondaj vearaş- tırmalar, Kültür ve Turizm Bakanlığınca geçici olarak veya tamamendurdurulur.

Tesislerin devri:

Madde 47 - Heyet ve kurumlar adına, kazı, sondaj ve araştırma yapanşahıslar tarafından, işe başlamak için veya çalışmaların devamı sırasındamuhtelif şekillerde satın alınan veya inşa edilen depo, lojman ve benzeritesisler ve malzeme, kazının sonunda bedelsiz olarak, Kültür ve Turizm Bakanlığınadevrolunur. Bu tesislerin kullanış şekillerinin tayinine Kültür ve TurizmBakanlığı yetkilidir.

Araştırma, kazı ve sondajdagörevlendirilenler:

Madde 48 - Yabancı heyet ve kurumlar tarafından yapılan araştırma,kazı ve sondajlarda Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler GenelMüdürlüğü uzmanlarından bir veya birkaç temsilci bulunur. Türk heyet vekurumlarınca yapılan araştırma, kazı ve sondajlara Kültür ve Turizm Bakanlığıadına yetkili bir uzman katılır. Temsilci ve uzmanların seçimi ve görevleri,yönetmelikle belirlenir.

Türk heyet ve kurumlarınca yapılan kazılara katılacak Kültür ve TurizmBakanlığı uzmanlarının yol masrafları, yevmiyeleri ve zaruri giderleri, 6245sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Kültür ve Turizm Bakanlığınca ödenir.

Yabancı kurum ve heyetler tarafından yapılan araştırma, kazı ve sondajlardagörevlendirilecek Kültür ve Turizm Bakanlığı temsilcilerine ödenecek olan yolmasrafları, yevmiye, temsil ödeneği ve su altı dalış tazminatı, kazıbaşkanlığından Kültür ve Turizm Bakanlığınca peşinen tahsil edilip bir Devletbankasına yatırılır. Temsil ödeneğinin miktarı, her yıl Kültür ve TurizmBakanlığınca tayin edilir.

Araştırma, kazı ve sondaj izin yasağı:

Madde 49 - Türkiye’deki elçilik ve konsolosluklar mensuplarına,araştırma, kazı ve sondaj izni verilmez.

Define arama:

Madde 50 - Define aramak isteyenlere, bu Kanunun 6 ncı maddesindekorunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlığı olarak belirtilen yerlerile tespit ve tescil edilen sit alanları ve mezarlıklar dışında, Kültür veTurizm Bakanlığınca define arama ruhsatnamesi verilebilir.

Define aramak isteyenlere aynı süre içinde birden fazla yerde arama izniverilemez. Define arama izni, başkalarına devredilemez. Bu iş için bir başkasıtevkil olunamaz.

Define aramada, Kültür ve Turizm Bakanlığından ve diğer kamu kurum vekuruluşlarından temsilci olarak gönderileceklerin yolluk ve yevmiyeleri ilezaruri giderleri arayıcı tarafından karşılanır. Bu iş için gerekli olan ödenek,Bakanlıkça, define arayıcısından peşinen tahsil edilip bir Devlet bankasınayatırılır.

Arama ruhsatının verilmesi, define arayıcıdan istenecek belgeler, aramanınyapılması, çıkan defineden arayıcıya tanınacak haklar, Kültür ve Turizm Bakanlığıile Maliye Bakanlığının birlikte düzenleyeceği yönetmelikte belirtilir.

Beşinci Bölüm - Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Yüksek Kurulu İle Koruma Kurulları

Kuruluş, görev, yetki ve çalışmaşekli:

Madde 51 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/11 md.) Yurtiçinde bulunan vebu Kanun kapsamına giren korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarıile ilgili hizmetlerin bilimsel esaslara göre yürütülmesini sağlamak üzere,Bakanlığa bağlı "Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu"ile Bakanlıkça belirlenecek bölgelerde "Kültür ve Tabiat VarlıklarınıKoruma Kurulları" kurulur.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun görev ve yetkilerişunlardır;

a) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarınınkorunması ve restorasyonuyla ilgili işlerde uygulanacak ilkeleri belirlemek,
b) Koruma kurulları arasında gerekli koordinasyonu sağlamak,
c) Uygulamada doğan genel sorunları değerlendirerek görüş vermek suretiyle,Bakanlığa yardımcı olmak.

Koruma Yüksek Kurulu yılda en az iki defa toplanır. Bakanlık gerekligördüğünde kurulu olağanüstü toplantıya çağırır.

Koruma Yüksek Kurulu salt çoğunlukla toplanır, toplantıya katılan üyelerinen az dörtte üçünün oyları ile karar verir.

Koruma Yüksek Kurulunun çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar biryönetmelikle düzenlenir.

Madde 52 - (Mülga: 17/6/1987 -3386/18 md.)

Koruma Yüksek Kurulu üyeliği:

Madde 53 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/12 md.) Kültür ve TabiatVarlıklarını Koruma Yüksek Kurulu aşağıda belirtilen üyelerden oluşur.

Üyeler;

(1) Bakanlık Müsteşarı,
(2) Başbakanlık Müsteşar Yardımcısı,
(3) Bakanlığın ilgili Müsteşar Yardımcısı,
(4) Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürü,
(5) Turizm Genel Müdürü,
(6) Bayındırlık ve İskan Bakanlığının İlgili Genel Müdürü veya yardımcısı,
(7) Orman Genel Müdürü veya Yardımcısı,
(8) Vakıflar Genel Müdürü veya Yardımcısı,
(9) Koruma kurulları başkanlarından Bakanlıkça seçilecek altı üye.

Koruma Yüksek Kurulunun başkanı, BakanlıkMüsteşarıdır.

Müsteşar bulunmadığı zaman yardımcısıKurula başkanlık eder.

Temsilci üyelerin nitelikleri Madde 54 - Koruma Yüksek Kurulunun temsilci üyelerinin,yükseköğretim görmüşolmaları ve 53 üncü maddede belirlenen bilim dallarından biri veya birkaçındatanınmış ve bu alanlarda çalışmalar yapmış, tercihan yurt içinde veya yurtdışında yayımlanmış eserler vermiş olmaları şartı aranır.

Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Kuruluüyeliğinin sona ermesi, süresi ve huzur hakkı:

Madde 55 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/13 md.) Koruma Yüksek Kurulu vekoruma kurullarındaki tabii üyelerin üyelikleri, kurumlarındaki görevlerisüresince devam eder. Koruma kurullarının Yükseköğretim Kurumu tarafındanseçilen üyelerinin üyelikleri 5 yıl sürelidir. Bu üyeler iki dönemi aşmamakşartıyla yeniden seçilebilirler.

Koruma Yüksek Kurulu ve koruma kurulları üyeleri Bakanın lüzum görmesihalinde kurumlarınca değiştirilebilir.

Üyelikleri sona eren, ölen, istifa eden, hastalık ve görev gereği hariç,biryıl içinde Koruma Yüksek Kurulunun iki, Koruma Kurulunun dört toplantısınakatılmayan veya bir yıldan fazla süre ile yurt dışına giden temsilci üyelerinyerine yeni üye seçilir.

Kurul üyelerine Maliye ve Gümrük Bakanlığının uygun görüşü alınarakBakanlıkça tespit edilecek miktarda huzur hakkı ödenir.

Madde 56 - (Mülga: 17/6/1987 -3386/18 md.)

Koruma Kurullarının görev, yetki veçalışma şekli:

Madde 57 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/14 md.) Koruma kurulları,Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla aşağıdakiişleri yapmakla görevli ve yetkilidir.

a)Bakanlıkça tespit edilen veya ettirilen korunması gerekli kültür ve tabiatvarlıklarının tescilini yapmak,
b) Korunması gerekli kültürvarlıklarının gruplandırılmasını yapmak,
c) Sit alanlarının tescilindenitibaren bir ay içinde geçiş dönemi yapı şartlarını belirlemek,
d) Koruma amaçlı imar planları ilebunların her türlü değişikliklerini inceleyip onamak,
e) Korunması gerekli taşınmaz kültürve tabiat varlıklarının koruma alanlarının tespitini yapmak,
f) Korunması gerekli taşınmaz kültürvarlıklarından özelliklerini kaybetmiş olanlarının tescil kaydını kaldırmak,
g) Korunması gerekli taşınmaz kültürve tabiat varlıkları ve koruma alanla- rı ile ilgili uygulamaya yönelikkararlar almak.

Kamu kurum ve kuruluşları (belediyeler dahil) ile gerçek ve tüzel kişiler,koruma kurullarının kararlarına uymak zorundadırlar.

Koruma kurullarının başkan ve başkan yardımcıları, üyeler arasından kurulcaseçilir. Başkanın yokluğunda kurula başkan yardımcısı başkanlık eder.

Koruma kurullarının çalışma usul ve esasları ile diğer hususlar bir yönet-melikle belirlenir.

Koruma Kurullarının oluşumu:

Madde 58 - (Değişik: 17/6/1987 -3386/15 md.) Koruma Kurulları aşağıda belirtilen üyelerden oluşur;

a)Arkeoloji, sanat tarihi, müzecilik, mimari ve şehir plancılığı konula- rındauzmanlaşmış kişiler arasından Bakanlıkça seçilecek üç temsilci,
b) Yükseköğretim Kurulunca,kurumlarının arkeoloji, sanat tarihi, mimarlık, şehircilik bilim dallarındanaynı daldan olmamak üzere iki öğretim üyesi,
c) Görüşülecek konu, belediye sınırları içinde ise ilgili belediye başkanı veyateknik temsilcisi, dışında ise ilgili valilikçe seçilecek teknik temsilci,
d) Görüşülecek konu, Bayındırlık veİskan Bakanlığı ile ilgili ise Bayındırlık ve İskan Müdürlüğünden iki tekniktemsilci,
e) Görüşülecek konu, Vakıflar GenelMüdürlüğü ile ilgili ise Vakıflar bölge müdürü veya teknik temsilcisi,
f) Görüşülecek konu, Orman GenelMüdürlüğü ile ilgili ise konuyla ilgili teknik temsilci. Ayrıca kurula oy hakkıolmamak kaydıyla danışman uzman çağırılabilir.

Madde 59 - 61 - (Mülga: 17/6/1987- 3386/18 md.)

Kurul Üyelerinin yolluk vegündelikleri:

Madde 62 - Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Kurulları üyelerinden umumiharcırah hükümlerine tabi bulunanların kurul toplantıları için memuriyetmahalleri dışındaki seyahatlerinde yol giderleri ve gündelik, tabii üyelere mensupoldukları kurumlarınca; diğer üyelere, Kültür ve Turizm Bakanlığınca ödenir.

Kurullarla ilgili yönetmelik:

Madde 63 - Yüksek Kurul ile Bölge Kurullarının görev, yetki vesorumlulukları ile bu Kurulların kendi aralarındaki ve Kültür ve Turizm Bakanlığıylaolan ilişkileri bir yönetmelikle düzenlenir.

Altıncı Bölüm - İkramiye ve Cezalar

Kültür varlıklarını bulanlaraverilecek ikramiye:

Madde 64 - Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yer üstünde, yeraltında ve su altında bulunan taşınır kültür varlıklarını 4 üncü maddede yazılımakam ve mercilere, aynı maddede yazılı süreler içerisinde haber verenlere:

a) Bulunan varlık, bunların mülküiçinde ise bu Kanunun 24 üncü ve 25 inci maddeleri uygulanır. Ayrıca ikramiyeverilmez.
b) Bulunan varlık başkasının mülkü içinde ise Kültür ve TurizmBakanlığınca varlığın değeri dikkate alınarak, takdir olunacak bedelin % 80’iikramiye olarak bulan ile mülk sahibi arasında yarı yarıya paylaştırılır.
c) Kültür varlığı Devlete ait arazide bulunmuş ise, takdir olunacakbedelin % 40’ı bulana ikramiye olarak verilir.
d) Nerede bulunursa bulunsun haber verilen kültür varlığı korunmasıgerekli nitelikte olmadığı takdirde haber verenlere bu Kanunun 25 incimaddesindeki işlem uygulanır. Ayrıca ikramiye verilmez.
e) Nerede olursa olsun yeni bulunup da 4 üncü maddede yazılı süreleriçinde haber verilmediğinden dolayı gizlenmiş sayılan kültür varlıklarını haberverenler ile, bunları yakalayan kamu görevlilerine, 1905 sayılı "Menkul veGayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi VergilerinMektumlarını Haber verenlere Verilecek İkramiyelere Dair Kanun"da taşınırmallar için gösterilen oranlar dahilinde tespit edilen bedel ikramiye olarakverilir.
f) Yukarıdaki fıkralardan herhangi biri uyarınca kültür varlıklarını bulan,haber veren veya yakalayan kişiler birden fazla ise verilecek ikramiyelerbunlar arasında eşit olarak paylaştırılır.
g) Yukarda belirtilen ikramiyelerin tahakkuk ve tediyesine ait işlemlerMaliye ve Kültür ve Turizm bakanlıklarınca birlikte hazırlanacak yönetmelikesaslarına göre yapılır.

Cezalar:

Madde 65 - Bu Kanunun 9 uncumaddesine aykırı hareket edenler:

a) Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarınınyıkılmasına, bozulmasına, tahribine, yok olmasına veya her ne suretle olursa olsunzarara uğramalarına kasten sebebiyet verenler iki yıldan beş yıla kadar ağırhapis ve ellibin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezasıylacezalandırılırlar.

Bu fiiller korunması gerekli kültür ve tabiat varlığını yurt dışına kaçır-mak maksadıyla işlenmiş ise yukarıda belirtilen cezalar bir kat artırılır.

b) Sit şartlarına ve korunma planlarında, Taşınmaz Kültür ve TabiatVarlıkları Koruma Kurullarınca belirlenen alanlarda öngörülen şartlara aykırıizinsiz inşaat yapan veya yaptıranlar bir yıldan üç yıla kadar ağır hapis veellibin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.

c) Bu Kanunda belirli usuller dışında usulsüz yıkma veya imar izniverenler iki yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası, ayrıca ellibin liradan ikiyüzbinliraya kadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.

Usulsüz belge verenler, ilan vetebligat yapanlar:

Madde 66 - Bu Kanunun 16 ncı maddesinde yer alan yasaklara aykırıolarak belge verenler, suç diğer kanunlarda daha ağır bir cezayı gerektirmediğihallerde, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibeşbin liradan yüzbin lirayaka- dar ağır para cezası ile; bu Kanunun 7 nci maddesinde yer alan ilan veyatebligatı bilerek, süresinde usulüne uygun yapmayanlar ise, üç aydan bir yılakadar hapis, beşbin liradan otuzbin liraya kadar ağır para cezası ilecezalandırılırlar.

Haber verme sorumluluğuna - kültürvarlığı ticaretine ve ikametgahı ticarethane olarak gösterme yasağına aykırıhareket edenler:

Madde 67 - Bu Kanunun 4, 27, 28 inci maddelerine aykırı hareketedenler, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibeşbin liradan yüzbin lirayakadar ağır para cezası ile cezalandırılırlar.

Yurt dışına çıkarma yasağına aykırıhareket edenler:

Madde 68 - Bu Kanunun 32 nci maddesinin birinci fıkrasına aykırı davrananlara,beş yıldan on yıla kadar ağır hapis, yüzbin liradan üçyüzbin liraya kadar ağırpara cezası hükmolunur.

Ayrıca kültür ve tabiat varlığına el konularak müzeye teslim edilir.

Bu fiillerin işlenmesi sırasında kullanılan her türlü eşya ve araçlara elkonulur. Kamu kuruluşlarına ait eşya ve araçlar bu hükmün dışındadır.

Tetkik ve kontrole muhalefet:

Madde 69 - Bu Kanunun 29 uncu maddesinde yer alan tetkik ve kontrollemuhalefet edenler ile 41 inci maddede yer alan nakil işlerine aykırı hareket edenleraltı aydan bir yıla kadar hapis ve yirmibeşbin liradan yüzbin liraya kadar ağırpara cezası ile cezalandırılırlar.

Özel mülkiyete konu olanlar:

Madde 70 - Bu Kanunun 24 üncü maddesine aykırı hareket edenler biryıldan üç yıla kadar hapis ve yirmibeşbin liradan yüzbin liraya kadar ağır paracezası ile cezalandırılırlar.

Kazı, sondaj ve araştırmaya ilişkinhükümlere aykırı hareket:

Madde 71 - Bu Kanunun 38, 42 ve 43 üncü maddelerine aykırı hareketedenler ellibin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezasıylacezalandırılırlar.

Kamu personeline ilişkin kararlar:

Madde 72 - Bu Kanunun uygulanmasında, görevli kamu personeli hakkındayapılacak iş ve işlemler ve alınacak her türlü kararlar ve bu kararlara karşıyapılacak itirazlar, öncelikle incelenir ve sonuçlandırılır.

Özel müze ve koleksiyonculara ilişkinhükümlere aykırı hareket:

Madde 73 - Bu Kanunun 26, 30 ve 31 inci maddelerine aykırıdavrananlara,suç daha ağır bir cezayı gerektirmiyorsa üç aydan bir yıla kadarhapis ve yirmibeş- bin liradan yüzbin liraya kadar ağır para cezası verilir.

İzinsiz araştırma, kazı ve sondajyapanlar:

Madde 74 - Ruhsatsız sondaj ve kazı yapanlara, iki yıldan beş yılakadar ağır hapis ve ellibin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezası;izinsiz define araştıranlara da bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis veyirmibeşbin liradan yüzbin liraya kadar ağır para cezası; izinsiz araştırmayapanlara ellibin liradan ikiyüzbin liraya kadar ağır para cezası verilir. Bufiilleri yurt dışına kültür varlıklarını kaçırma amacıyla yaptıklarıanlaşılanlar ve bu fiili işleyenler kültür varlıklarının korunmasında görevlikişiler ise bu maddede yazılı cezanın iki katı verilir. Bu kişilerin ellerindebulunan kültür varlıkları, bedel ödemeksizin alınıp, ilgili müzelere teslim edilir.

Cezaların artırılması:

Madde 75 - Türk Ceza Kanununun ikinci kitap, onuncu babının 1 inci ve2 nci fasıllarında yazılı suçların konusu bu Kanunun kapsamına giren kültürvarlıkları ise, muayyen olan ceza üçte birinden az olmamak üzere, iki katına kadarartırılarak hükmolunur.

Yedinci Bölüm - Diğer Hükümler

Yürürlükten kaldırılan kanunlar:

Madde 76 - 28/2/1960 tarih ve 7463 sayılı "Hususi Şahıslara AitEski Eserlerle Tarihi Abidelerin istimlaki Hakkında Kanun"; 25/4/1973tarih ve 1710 sayılı "Eski Eserler Kanunu"; 2/7/1951 tarih ve 5805sayılı "Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Teşkiline veVazifelerine Dair Kanun" ile 18/6/1973 tarih ve 1741 sayılı"Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu Teşkiline veVazifelerine Dair 2 Temmuz 1951 tarihli ve 5805 sayılı Kanun- da BazıDeğişiklikler Yapılması Hakkında Kanun" yürürlükten kaldırılmıştır.

Ek Madde 1 - (17/6/1987 tarih ve 3386 sayılı Kanunun 16 ncı maddesiile eklenen ek madde hükmü olup teselsül için numaralandırılmıştır.)

Bu Kanunun 6, 8, 20, 65 inci maddelerinde geçen "Yüksek Kurul, bölgekurulları", "Koruma kurulları"; 54,62 nci maddelerinde geçen"Yüksek Kurul","Koruma Yüksek Kurulu"; "BölgeKurulu", "koruma kurulları"; 54 üncü maddede geçen "Yük-sek Kurul", "Koruma Yüksek Kurulu" olarak değiştirilmiştir.

Geçici Madde 1 - Bu Kanunun 7 nci maddesine göre tespit ve tescilişlemleri yapılırken, 19 uncu yüzyıl sonuna kadar olan döneme ait taşınmazkültür varlıklarının malikleri, bunların korunmalarına gerek olmadığının tespitiniKültür ve Turizm Bakanlığından isteyebilirler. Kültür ve Turizm Bakanlığıyönetmeliğe uygun bilgileri içeren bu başvuruları, görevlendirdiği uzmanlaraincelettirerek, en geç üç ay içinde, Yüksek Kurula iletir. Yüksek Kurul en geçaltı ay içinde konuyu inceleyip karara bağlar.

Geçici Madde 2 - Gerçek ve tüzelkişiler, koleksiyoncular, bu Kanunagöre çıkarılacak yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ayiçinde,elle- rinde bulunan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiatvarlıklarını, menşe göstermeksizin, 24 ve 25 inci maddelere göre Devletmüzelerine satabilir veya envanter defterlerine kayıt ederek en yakın müzeyeonaylatmaları şartıyla Kanunun 24 üncü maddesi hükmünden yararlanabilirler.

Geçici Madde 3 - (Değişik: 17/6/1987 - 3386/17 md.) Bu Kanunlakurulması öngörülen kurullar teşkil edilinceye kadar, mevcut kurullar görevinedevam ederler.

Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren dört ay içerisinde çıkarılacakyönetmelikler düzenleninceye kadar mevcut yönetmeliklerin bu Kanuna aykırı ol-mayan hükümleri uygulanır.

Geçici Madde 4 - (Mülga: 17/6/1987- 3386/18 md.)

Geçici Madde 5 - Bu Kanunda belirtilen yönetmelikler, Kanununyayımlanmasından itibaren en geç altı ay içinde hazırlanarak yürürlüğe konur.Bu yönetmelikler Resmi Gazetede yayımlanır.

Geçici Madde 6 - Genel Kadro Kanunu çıkıncaya kadar, bölge kurullarıiçin bu Kanuna ekli bulunan kadro cetveli uygulanır.

Yürürlük:

Madde 77 - Bu Kanun yayımıtarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme:

Madde 78 - Bu Kanun hükümleriniBakanlar Kurulu yürütür.